ABC faktoringu

Faktoring to rodzaj działalności finansowej polegającej na wykupie (finansowanie przez faktora) nieprzeterminowanych wierzytelności przedsiębiorstw (faktorantów – klientów faktora), należnych im od swoich odbiorców (dłużników) z tytułu dostaw towarów lub usług oraz świadczeniem na rzecz klientów dodatkowych usług.

Usługa Faktoringu nie jest unormowana w polskim prawie, podobnie jak w większości krajów europejskich. Transakcje faktoringu bazują na przepisach Kodeksu Cywilnego (artykuły 509 – 517) regulujących przelew (cesję) wierzytelności, a zwłaszcza kluczowego dla faktoringu zapisu art. 509. § 1.:

Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Definicję umowy faktoringu określa Konwencja Ottawska z 1988 roku. Zgodnie z jej zapisami, umowa faktoringowa to umowa zawarta między jedną stroną (faktorant, klient, dostawca), a drugą (faktor), zgodnie z którą:

1. dostawca przenosi na faktora wszystkie niewymagalne wierzytelności (cesja globalna) wynikające z umowy sprzedaży dóbr zawartej z odbiorcą;
2. faktor wykonuje co najmniej dwie z poniższych usług:
   • finansuje należności
   • prowadzi rozliczenia związane z należnościami
   • inkasuje należności
   • przejmuje ryzyko wypłacalności odbiorcy

Pomimo, że Polska formalnie nie ratyfikowała w/w Konwencji Ottawskiej, większość uczestników rynku stosuje się do jej przepisów.

Do świadczenia usług faktoringu nie są wymagane zezwolenia. Faktoring nie jest czynnością bankową zgodnie z art. 5 Prawa bankowego, dlatego faktor nie potrzebuje zezwolenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Opłaty od usług faktoringu opodatkowane są stawką VAT 23%.

Więcej informacji na temat prawnych uregulowań faktoringu można znaleźć m.in. w następujących dokumentach:

1. Ustawa z dn. 23/04/1964 Kodeks Cywilny
2. Umowa factoringu - Leopold Stecki (1994)
3. Faktoring w świetle prawa cywilnego, podatkowego i bilansowego -Katarzyna Kreczmańska-Gigol (2006)

Pierwsze wzmianki o faktoringu (handlowym) pojawiały się już w starożytnej Grecji i Rzymie, gdzie Faktor pojawia się jako pośrednik w transakcjach handlowych. Kolejne wzmianki pojawiają się w Anglii w XIV wieku w związku z dynamicznym wzrostem handlu tkaninami. Rozwój faktoringu handlowego przyśpieszył w okresie XVI-XIX wieku w związku z odkryciami geograficznymi i rozwojem handlu pomiędzy koloniami a Europą. W tym kontekście pojawiło się pojęcie faktorii – placówek zamorskich sprzedających towary z Europy i eksportujących surowce do Europy.

Dużym impulsem rozwoju faktoringu była w XVIII wieku kolonizacja Indii przez Imperium Brytyjskie; faktoring wspierał transakcje handlowe związane z eksportem towarów do Indii;

W II połowie XIX wieku nastąpił gwałtowny rozwój gospodarki w Stanach Zjednoczonych; potrzebowała ona artykułów konsumpcyjnych produkowanych w Anglii (i Europie) oraz tkanin do produkcji odzieży (zwłaszcza w północnych stanach USA). Jednak pod koniec stulecia wprowadzono w USA zaporowe cła na artykuły importowane do Stanów (tzw. taryfa McKinley’a). Spowodowało to spadek zapotrzebowania na usługi handlowe faktorów, jednak swoją znajomość rynku lokalnego wykorzystali oni w nowy sposób. Zaczęli oni oferować przejmowanie ryzyka wypłacalności dłużników, wypłacanie zaliczek na poczet przyszłych należności, ocenę wiarygodności kontrahentów, czy też pożyczki będące alternatywą dla kredytów obrotowych. Zaczynamy mówić o początku znanego dzisiaj faktoringu finansowego.

Lata 50-te XX wieku to rozwój faktoringu finansowego w Europie Zachodniej, powstają pierwsze instytucje faktoringowe oraz banki posiadające w swej ofercie faktoring, w dalszej kolejności powstają międzynarodowe instytucje wspierające faktoring międzynarodowy jak np. International Factors Group, czy też Factors Chain International.

Międzynarodowy Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego (UNIDROIT) podjął w 1988 roku próbę uregulowania prawa w obszarze faktoringu znany później jako Konwencja Ottawska.

W Polsce pierwszą spółką faktoringową jest założony w 1994 r. Handlowy-Heller (obecnie ING Commercial Finance Polska SA), w kolejnych latach powstają kolejne instytucje świadczące tego typu usługi, również banki zaczynają oferować faktoring.

W listopadzie 2001 roku z inicjatywy 4 firm (Pekao Faktoring, Polfactor, Handlowy-Heller i Forin) powstaje Konferencja Instytucji Faktoringowych przy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych (od października 2004 Konfederacja Lewiatan). Od roku 2007 Polski Związek Faktorów jako następca prawny KIF działa samodzielnie jako niezależny związek pracodawców. Związek liczy obecnie 24 członków.